You are currently viewing Some symbolic expressions for number twenty

Some symbolic expressions for number twenty

Some symbolic expressions for number twenty

CONTENS

कृति कृतिः नखः

कृति – kṛti Monier-Williams, Monier: A Sanskrit-English Dictionary. London : 1899kṛti f. the act of doing, making, performing, manufacturing, composing

&c.

f. action, activity

f. creation, work

f. literary work

f. a house of relics

f. “magic” see “-kara”

f. a witch (cf. “kṛtyā”)

f. a kind of Anuṣṭubh metre (consisting of two Pādas of twelve

syllables each and a third Pāda of eight syllables)

f. another metre (a stanza of four lines with twenty syllables in each)

kṛti f. (hence) the number twenty

f. a collective N. of the metres “kṛti, prak-, āk-, vik-, saṁk-, abhik-“,

and “utkṛti”

f. a square number

kṛti f. (in dram.) confirmation of any obtainment

f. N. of the wife of Saṁhrāda and mother of Paṇca-jana

kṛti m. N. of several persons

f. of a pupil of Hiraṇya-nābha

kṛti f. hurt, hurting, injuring

kṛti f. (“is”) m. or f. a kind of weapon, sort of knife or dagger

kṛti &c. see

Böhtlingk und Roth: Großes Petersburger Wörterbuch

kṛti m. N. pr. verschiedener Männer MBH. 2, 320. kṛtī (von kṛtin?) rājā

1882. HARIV. 1206. 1515. VP. 282. 391. 413. BHĀG. P. 9, 13, 26. 18, 1.

24, 2. saptāśvamedhānāhṛtya rājasūyaṁ ca pārthivaḥ. kṛtirnāma cyutaḥ

svargādasatyavacanātsakṛt.. MĀRK. P. 8, 21. COLEBR. Misc. Ess. I, 17.

kṛti (von 1. kar) f. P. 3, 3, 94, Sch. VOP. 26, 188. 1) “das Thun,

Ausführung, Hervorbringung, Verfertigung, Abfassung; Handlung,

Thätigkeit” TRIK. 3, 2, 1. MED. t. 12. vicitrā jagataḥ kṛtirharerhariṇā vā

SIDDH.K. zu P.2,3,66. vicitrā hi sūtrasya kṛtiḥ pāṇineḥ KĀŚ. zu P. 1, 2, 35.

yasya sṛṣṭeḥ kṛtiḥ VOP. 5, 28. śabdasya 21, 10. praṇāmakṛtiṁ vinā

PAÑCAT. 91, 3. vihārakṛti RĀJA-TAR. 1, 146. ŚAT. BR. 10, 5, 3, 3 – 11.

CHĀND. UP. 7, 21. ZdmG.6, 30, N. 3. vṛthā jātistadāyuṣmankṛtiryāvanna

vidyate MBH. 3, 12480. BHĀṢĀP. 145. — 2) “Schöpfung, Werk”:

kṛtirmurariporiyam VOP. 5, 26. “Werk, literarisches Product”: kālidāsasya

kṛtau kiṁ kṛto bahumānaḥ MĀLAV. 3, 13. RAGH. 15, 33. 64. 69.

gadyapadye kṛtau kaveḥ AK. 3, 6, 3, 31. pāṇinikṛtiḥ P. 6, 2, 151, Sch.

TRIK. 3, 3, 176. Vgl. die Unterschrr. bei den Sarga im RAGH. und am

Ende des AK. — 3) viell. “Zauber” (vgl. kṛtyā): mānavānāṁ

pramohārthaṁ kṛtyā nāryo ‘sṛjatprabhuḥ MBH. 13, 2254. fg. personif.

“Zauberin, Fee”: devyai kṛtyai namo namaḥ DEV. 5, 11. — 4) “ein best.

Metrum” (eine Unterart der Anuṣṭubh) “mit zwei” Pāda “von je zwölf und

einem dritten von acht Silben”: kṛtirdvau dvādaśākṣarāvekaścāṣṭākṣaraḥ

pādaḥ ṚV. PRĀT. 16, 27. — 5) “ein aus 4 X 20 Silben bestehendes

Metrum” ṚV. PRĀT. 16, 56. 59. CHANDAS 7. 8. COLEBR. Misc. Ess. II,

163. — 6) “Quadratzahl” COLEBR. Alg. 8. kṛtiprakṛti 170. — 7) N. pr. der

Gemahlin Saṁhrāda’s und Mutter Pañkajana’s BHĀG. P. 6, 18, 13. — Vgl.

ayaskṛti, kuhayākṛti, phūṭkṛti, vaṣaṭkṛti, svāhākṛti, haviṣkṛti.

kṛti “eine best. Waffe”, etwa “Messer” oder “Dolch”: aiṣāmaṁseṣu

rambhiṇīva rārabhe hasteṣu khādiśca kṛtiśca saṁ dadhe ṚV. 1, 168, 3. —

Wohl von 1. kart.

kṛti (von 4. kar) f. “Verletzung” MED. t. 12. Viell. “Nachstellung”; vgl.

kṛtya.

kṛti ein Schüler Hiraṇyanābha’s Verz. d. Oxf. H. 55,b,19. 27.

kṛti 1) kṛtiḥ prayatnaḥ TARKAS. 53. — 3) MBH. 13, 2254. fg. ist kṛtyā

(2255 liest die ed. Bomb. kṛtyāḥ) in der Bed. “eine böse Fee”

anzunehmen. — 5) Bez. “der Zahl zwanzig” VARĀH. BṚH. 8, 9. — 6)

“Quadrat” VARĀH. BṚH. 7, 5. — 8) “ein viersilbiges Metrum” Ind. St. 8,

107. 110. — 9) Gesammtname für “die Metra” kṛti, pra-, ā-, vi-, saṁ-,

abhi- “und” utkṛti Ind. St. 8, 71. fg. 151. 277. 279. fg. — 10) in der

Dramatik “Bestätigung –, Bewahrheitung einer Errungenschaft”, =

labdhārthaśamaṇa DAŚAR. 1, 48. = labdhārthāgamana SĀH. D. 397. =

labdhasthirīkaraṇa PRATĀPAR. 22,b,2. 45,a,6.

kṛti 5) Bez. “der Zahl zwanzig” (vgl. Nachträge) SŪRYAS. 3, 9. — 6)

“Quadrat” (vgl. Nachträge) ebend. 3, 8. 16. 4, 22. 8, 5.

Mani, Vettam: Puranic Encyclopaedia. Delhi 1975

kṛti 1 I A Sage who belonged to the order of the disciple of Vedavyāsa.

Jaimini was the disciple of Vyāsa, and Sumantu the son of Jaimini.

Sumantu had a son called Sutvā, and Sukarmā was the son of the latter.

He had two disciples called Hiraṇyanābha alias Kausalya and Pauṣpiñji.

Kṛti was a disciple of Hiraṇyanābha, and he composed twentyfour

Saṁhitās for the Sāmaveda and taught them to his disciples. (Viṣṇu

Purāṇa, Part 3, Chapter 6).

kṛti 2 II A saintly King who flourished in the court of Yamarāja. (Sabhā

Parva, Chapter 8, Verse 9).

kṛti 3 III A Viśvadeva (universal deva). (Anuśāsana Parva, Chapter 91,

Verse 35).

kṛti 4 IV A synonym of Mahāviṣṇu. (Anuśāsana Parva, Chapter 149,

Verse 22).

kṛti 5 V A King of Sūkaradeśa. He presented hundred elephants to

Yudhiṣṭhira. (Sabhā Parva, Chapter 52, Verse 25).

kṛti 6 VI A son of Nahuṣa. Nahuṣa had five other sons called Yati, Yayāti,

Saṁyāti, Āyati and Viyati. Kṛti was the sixth son and the youngest of the

lot.

Benfey, Theodor: A Sanskrit-English Dictionary. London : 1866

kṛti kṛ + ti,

I. f.

1. Making, Pañc. 91, 3.

2. Action, Bhāṣāp. 145.

3. A literary work, Mālav. 3, 13.

4. Hurt, Dev. 5, 11 (?).

II. m. and f. Proper names, MBh. 2, 320; Bhāg. P. 6, 18, 13.

— Comp. cala-, adj. fickle, Pañc. 109, 12. duṣkṛti, i. e. dus-, m. a sinner,

Man. 3, 230. su-, f. 1. kindness. 2. virtue. 3. the practice of religious

austerities.

Cappeller, Carl: A Sanskrit-English Dictionary, based upon the St.

Petersburg Lexicons. Strassburg : 1891

kṛti [1] f. doing, action, production, work.

kṛti [2] m. or f. a cert. weapon.

Macdonell, Arthur Anthony: A Sanskrit-English Dictionary. London : 1893

kṛti 1. kṛ-ti, f. making, performance; action; production, literary work; N.

of various metres; confirmation, verification (dr.).

kṛti 2. kṛt-i, m. f. kind of dagger.

Bhaṭṭācārya: Vācaspatyam (6 Vol). Chaukhamba Sanskrit Series 94,

reprint of the 1873-1884 edition. Varanasi : 1962

kṛti strī kṛ–ktin . 1 puruṣaprayatne, 2 kartṛvyāpāre, vṛthā

jātistadāyuṣman! kṛtiryāvanna vidyate bhā° va° 12483 ślo° 3

viṁśatyakṣarapādake chandobhede kṛtiḥ prakṛtirākṛtiḥ vṛ° ra° . 3

kriyāyām medi° śrīśrīharṣakaveḥ kṛtiḥ kṛtimude tasyābhyudiyādiyam

vaiṣa° 4 nṛpabhede pu° saptāśvamedhānāhṛtya rājasūyaṁ ca pārthivaḥ .

kṛtirnāmā’cyavat svargādasatyavacanāt sakṛt mārka° pu° . sa ca

janakavaṁśyaḥ bahulāśvoghṛtestasya kṛtirasya mahābalaḥ bhāga° 9 . 13

. 16 maithilavaṁśyanṛpoktau . kṛ baṣe–ktin . 5 hiṁsāyāṁ medi° 6

viṁśatisaṁkhyāyām kṛtikaraḥ . kṛta–bā° karaṇe ik . 7 kartanyāṁ stro

hanteṣu khādiśca kṛtiśca saṁdaghe ṛ° 1 . 164 . 3 kṛtiḥ kartanī bhā0

कृतिः – kṛtiḥ Apte, Vaman Shivaram: The Practical Sanskrit-English Dictionary. Poona :1890

kṛtiḥ f. [kṛ-ktin]

(1) Doing, manufacturing, making, performing.

(2) Action, deed.

(3) Creation, work, composition; (tau) svakṛtiṁ gāpayāmāsa

kaviprathamapaddhatiṁ R. 15. 33, 64, 69; N. 22. 155.

(4) Magic, enchantment.

(5) Injuring, killing.

(6) The number ’20’

(7) An enchantress, a witch.

(8) A knife.

(9) Way-laying; hurting, injuring (Ved.).

— Comp.

–karaḥ an epithet of Rāvaṇa.

Rādhākāntadeva: Śabdakalpadruma (5 Vol). Third edition, reprint of the

1886 edition. Varanasi : 1967

kṛtiḥ strī, (kṛ + bhāve ktin .) karaṇam . hiṁsā . iti medinī ..

(puruṣaprayatnaḥ . kartṛvyāpāraḥ . kriyā . yathā, mugdhabodhe .

jagatāṁ kārakaḥ kṛṣṇaḥ kṛtirmurariporiyam .. puṁ, ṛṣiviśeṣaḥ . yathā,

viṣṇupurāṇe . 3 . 6 . 7 .

hiraṇyanābhaśiṣyaśca caturviṁśatisaṁhitāḥ .

provāca kṛtināmāsau śiṣyebhyaḥ sa mahāmatiḥ .. nṛpabhedaḥ . yathā,

bhārkaṇḍeyapurāṇe . 8 . 21 .

saptāśvamedhānāhṛtya rājasūyañca pārthivaḥ .

kṛtirnāma cyutaḥ svargāt asatyavacanāt sakṛt .. sa tu

janakavaṁśajātaḥ . yathā, bhāgavate . 9 . 13 . 26 .

bahulāśvo ghṛtestasya kṛtirasya mahābalaḥ ..

viṁśatyakṣarapādakachandobhedaḥ .. yathā, kṛtiḥ prakṛ tirākṛtiḥ ..

viṁśatisaṅkhyā . kartanī . yathā, ṛgvede . 1 . 169 . 3 .

aiṣāmaṁseṣu rambhiṇīva rārabhe hasteṣu khādiśca kṛtiśca sandadhe

.. viṣṇuḥ . yathā, mahābhārate . 13 . 149 . 22 .

anuttamo durādharṣaḥ kṛtajñaḥ kṛtirātmavān ..)

नखः – nakhaḥ Apte, Vaman Shivaram: The Practical Sanskrit-English Dictionary. Poona :1890

nakhaḥ , –kham

(1) A nail of a finger or of a toe, claw, talon; nakhānāṁ pāṁḍityaṁ

prakaṣṭayatu kasminmṛgapatiḥ Bv. 1. 2; R. 2. 31; 12. 22.

(2) The number ‘twenty’. –khaḥ A part, portion.

— Comp.

–aṁkaḥ a scratch, nail-mark; Bv. 2. 32.

–āghātaḥ a scratch, nailwound; Mal. 5. 23.

–āyudhaḥ 1. a tiger; Māl. 3. 17. –2. a lion. –3. a cock.

–āśin m. an owl.

–kudṛḥ a barber.

–jāhaṁ the root of a nail.

–dāraṇaḥ a falcon, hawk. (

–ṇaṁ) a pair of nail-scissors.

–nikṛṁtanaṁ, –raṁjanī a pair of nail-scissors, nailparer.

–padaṁ, –vraṇaḥ a nail-mark, or scratch; nakhapadasukhān

prāpya varṣāgrabiṁdūn Me. 35.

–mucaḥ a bow.

–lekhakaḥ a nail-painter.

–lekhā 1. a nailmark. –2. nail-painting.

–viṣaḥ a man; nakhaviṣā narādayaḥ. –viṣkiraḥ a bird of prey

(tearing with claws).

–śaṁkhaḥ a small shell.

Rādhākāntadeva: Śabdakalpadruma (5 Vol). Third edition, reprint of the

1886 edition. Varanasi : 1967

nakhaḥ puṁ, (nahyate’neneti . naha + khaḥ . hasya lopaḥ .) khaṇḍam . iti

hemacandraḥ . 3 . 258 .. (nakhīnāmagandhadravyam . iti rājanirghaṇṭaḥ

..)

Добавить комментарий